runtime/tutor/tutor1.pl.cp1250

===============================================================================
=    W i t a j   w   t u t o r i a l u   V I M - a      -    Wersja  1.7.     =
===============================================================================

     Vim to potezny edytor, który posiada wiele polecen, zbyt duzo, by
     wyjasnic je wszystkie w tym tutorialu. Ten przewodnik ma nauczyc
     Cie poslugiwac sie wystarczajaco wieloma komendami, bys mógl latwo
     uzywac Vima jako edytora ogólnego przeznaczenia.

     Czas potrzebny na ukonczenie tutoriala to 25 do 30 minut i zalezy
     od tego jak wiele czasu spedzisz na eksperymentowaniu.

	 UWAGA:
	 Polecenia wykonywane w czasie lekcji zmodyfikuja tekst. Zrób
	 wczesniej kopie tego pliku do cwiczen (jesli zaczales komenda
	 "vimtutor", to juz pracujesz na kopii).

	 Pamietaj, ze przewodnik ten zostal zaprojektowany do nauki poprzez
	 cwiczenia. Oznacza to, ze musisz wykonywac polecenia, by nauczyc sie ich
	 prawidlowo. Jesli bedziesz jedynie czytal tekst, szybko zapomnisz wiele
	 polecen!

     Teraz upewnij sie, ze nie masz wcisnietego Caps Locka i wciskaj  j
     tak dlugo dopóki Lekcja 1.1.1. nie wypelni calkowicie ekranu.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		  Lekcja 1.1.1.: PORUSZANIE SIE KURSOREM

       ** By wykonac ruch kursorem, wcisnij h, j, k, l jak pokazano. **

	       ^
	       k		      Wskazówka:  h jest po lewej
	  < h	  l >				  l jest po prawej
	       j				  j wyglada jak strzalka w dól
	       v
  1. Poruszaj kursorem dopóki nie bedziesz pewien, ze pamietasz polecenia.

  2. Trzymaj  j  tak dlugo az bedzie sie powtarzal.
     Teraz wiesz jak dojsc do nastepnej lekcji.

  3. Uzywajac strzalki w dól przejdz do nastepnej lekcji.

Uwaga: Jesli nie jestes pewien czegos co wpisales, wcisnij <ESC>, by wrócic do
       trybu Normal. Wtedy powtórz polecenie.

Uwaga: Klawisze kursora takze powinny dzialac, ale uzywajac  hjkl  bedziesz
       w stanie poruszac sie o wiele szybciej, jak sie tylko przyzwyczaisz.
       Naprawde!

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		    Lekcja 1.1.2.: WYCHODZENIE Z VIM-a

 !! UWAGA: Przed wykonaniem jakiegokolwiek polecenia przeczytaj cala lekcje !!

  1. Wcisnij <ESC> (aby upewnic sie, ze jestes w trybie Normal).
  2. Wpisz:			:q!<ENTER>.
     To spowoduje wyjscie z edytora PORZUCAJAC wszelkie zmiany, jakie
     zdazyles zrobic. Jesli chcesz zapamietac zmiany i wyjsc,
     wpisz:			:wq<ENTER>

  3. Kiedy widzisz znak zachety powloki wpisz komende, zeby wrócic
     do tutoriala. Czyli:	vimtutor<ENTER>

  4. Jesli chcesz zapamietac polecenia, wykonaj kroki 1. do 3., aby
     wyjsc i wrócic do edytora.

UWAGA: :q!<ENTER> porzuca wszelkie zmiany jakie zrobiles. W nastepnych
       lekcjach dowiesz sie jak je zapamietywac.

  5. Przenies kursor do lekcji 1.1.3.


~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		 Lekcja 1.1.3.: EDYCJA TEKSTU - KASOWANIE

	    ** Wcisnij  x  aby usunac znak pod kursorem. **

  1. Przenies kursor do linii ponizej oznaczonej --->.

  2. By poprawic bledy, naprowadz kursor na znak do usuniecia.

  3. Wcisnij  x  aby usunac niechciany znak.

  4. Powtarzaj kroki 2. do 4. dopóki zdanie nie jest poprawne.

---> Kkrowa prrzeskoczyla prrzez ksiiezycc.

  5. Teraz, kiedy zdanie jest poprawione, przejdz do Lekcji 1.1.4.

UWAGA: Ucz sie przez cwiczenie, nie wkuwanie.





~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
	   Lekcja 1.1.4.: EDYCJA TEKSTU - INSERT (wprowadzanie)


		  ** Wcisnij  i  aby wstawic tekst. **

  1. Przenies kursor do pierwszej linii ponizej oznaczonej --->.

  2. Aby poprawic pierwszy wiersz, ustaw kursor na pierwszym znaku PO tym,
     gdzie tekst ma byc wstawiony.

  3. Wcisnij  i  a nastepnie wpisz konieczne poprawki.

  4. Po poprawieniu bledu wcisnij <ESC>, by wrócic do trybu Normal.
     Powtarzaj kroki 2. do 4., aby poprawic cale zdanie.

---> W tej brkje troche .
---> W tej linii brakuje troche tekstu.

  5. Kiedy czujesz sie swobodnie wstawiajac tekst, przejdz do
     podsumowania ponizej.


~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
	   Lekcja 1.1.5.: EDYCJA TEKSTU - APPENDING (dodawanie)


		   ** Wcisnij  A  by dodac tekst. **

  1. Przenies kursor do pierwszej linii ponizej oznaczonej --->.
     Nie ma znaczenia, który to bedzie znak.

  2. Wcisnij  A  i wpisz odpowiednie dodatki.

  3. Kiedy tekst zostal dodany, wcisnij <ESC> i wróc do trybu Normalnego.

  4. Przenies kursor do drugiej linii oznaczonej ---> i powtórz kroki 2. i 3.,
     aby poprawic zdanie.

---> Brakuje tu tro
     Brakuje tu troche tekstu.
---> Tu tez troche bra
     Tu tez troche brakuje.

  5. Kiedy juz utrwaliles cwiczenie, przejdz do lekcji 1.1.6.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
			  Lekcja 1.1.6.: EDYCJA PLIKU

		  ** Uzyj  :wq  aby zapisac plik i wyjsc. **

   !! UWAGA: zanim wykonasz jakiekolwiek polecenia przeczytaj cala lekcje !!

  1. Zakoncz tutorial tak jak w lekcji 1.1.2.:  :q!
     lub, jesli masz dostep do innego terminala, wykonaj kolejne kroki tam.

  2. W powloce wydaj polecenie:  vim tutor<ENTER>
     "vim" jest poleceniem uruchamiajacym edytor Vim. 'tutor' to nazwa pliku,
     jaki chcesz edytowac. Uzyj pliku, który moze zostac zmieniony.

  3. Dodaj i usun tekst tak, jak sie nauczyles w poprzednich lekcjach.

  4. Zapisz plik ze zmianami i opusc Vima:  :wq<ENTER>

  5. Jesli zakonczyles vimtutor w kroku 1., uruchom go ponownie i przejdz
     do podsumowania ponizej.

  6. Po przeczytaniu wszystkich kroków i ich zrozumieniu: wykonaj je.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
			     LEKCJA 1.1. PODSUMOWANIE

  1. Poruszasz kursorem uzywajac "strzalek" i klawiszy  hjkl .
       h (w lewo)	 j (w dól)	 k (do góry)		l (w prawo)

  2. By wejsc do Vima, (z powloki) wpisz:
			    vim NAZWA_PLIKU<ENTER>

  3. By wyjsc z Vima, wpisz:
			    <ESC> :q!<ENTER>  by usunac wszystkie zmiany.
	     LUB:	    <ESC> :wq<ENTER>  by zmiany zachowac.

  4. By usunac znak pod kursorem, wcisnij:  x

  5. By wstawic tekst przed kursorem lub dodac:
	i   wpisz tekst   <ESC>         wstawi przed kursorem
	A   wpisz tekst   <ESC>         doda na koncu linii

UWAGA: Wcisniecie <ESC> przeniesie Cie z powrotem do trybu Normal
       lub odwola niechciane lub czesciowo wprowadzone polecenia.

Teraz mozemy kontynuowac i przejsc do Lekcji 1.2.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		  Lekcja 1.2.1.: POLECENIE DELETE (usuwanie)


		      ** Wpisz  dw  by usunac wyraz. **

  1. Wcisnij  <ESC>, by upewnic sie, ze jestes w trybie Normal.

  2. Przenies kursor do linii ponizej oznaczonej --->.

  3. Przesun kursor na poczatek wyrazu, który chcesz usunac.

  4. Wpisz   dw   by usunac wyraz.

  UWAGA: Litera  d  pojawi sie na dole ekranu. Vim czeka na wpisanie  w .
	 Jesli zobaczysz inny znak, oznacza to, ze wpisales cos zle; wcisnij
	 <ESC> i zacznij od poczatku.

---> Jest tu pare papier wyrazów, które kamien nie naleza do nozyce tego zdania.

  5. Powtarzaj kroki 3. i 4. dopóki zdanie nie bedzie poprawne, potem
  przejdz do Lekcji 1.2.2.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		    Lekcja 1.2.2.: WIECEJ POLECEN USUWAJACYCH


	      ** Wpisz	d$  aby usunac tekst do konca linii. **

  1. Wcisnij  <ESC>  aby sie upewnic, ze jestes w trybie Normal.

  2. Przenies kursor do linii ponizej oznaczonej --->.

  3. Przenies kursor do konca poprawnego zdania (PO pierwszej  . ).

  4. Wpisz  d$  aby usunac reszte linii.

---> Ktos wpisal koniec tego zdania dwukrotnie. zdania dwukrotnie.


  5. Przejdz do Lekcji 1.2.3., by zrozumiec co sie stalo.





~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		     Lekcja 1.2.3.: O OPERATORACH I RUCHACH


  Wiele polecen zmieniajacych tekst jest zlozonych z operatora i ruchu.
  Format dla polecenia usuwajacego z operatorem  d  jest nastepujacy:

	    d  ruch

  gdzie:
   d      - operator usuwania.
   ruch   - na czym polecenie bedzie wykonywane (lista ponizej).

  Krótka lista ruchów:
    w - do poczatku nastepnego wyrazu WYLACZAJAC pierwszy znak.
    e - do konca biezacego wyrazu, WLACZAJAC ostatni znak.
    $ - do konca linii, WLACZAJAC ostatni znak.

W ten sposób wpisanie  de  usunie znaki od kursora do konca wyrazu.

UWAGA: Wpisanie tylko ruchu w trybie Normal bez operatora przeniesie kursor
       tak, jak to okreslono.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		    Lekcja 1.2.4.: UZYCIE MNOZNIKA DLA RUCHU


   ** Wpisanie liczby przed ruchem powtarza ruch odpowiednia ilosc razy. **

  1. Przenies kursor na poczatek linii ponizej zaznaczonej --->.

  2. Wpisz  2w  aby przeniesc kursor o dwa wyrazy do przodu.

  3. Wpisz  3e  aby przeniesc kursor do konca trzeciego wyrazu w przód.

  4. Wpisz  0  (zero), aby przeniesc kursor na poczatek linii.

  5. Powtórz kroki 2. i 3. z innymi liczbami.


 ---> To jest zwykly wiersz z wyrazami, po których mozesz sie poruszac.

  6. Przejdz do lekcji 1.2.5.



~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		Lekcja 1.2.5.: UZYCIE MNOZNIKA, BY WIECEJ USUNAC


    ** Wpisanie liczby z operatorem powtarza go odpowiednia ilosc razy. **

  W wyzej wspomnianej kombinacji operatora usuwania i ruchu podaj mnoznik
  przed ruchem, by wiecej usunac:
	d  liczba  ruch

  1. Przenies kursor do pierwszego wyrazu KAPITALIKAMI w linii zaznaczonej --->.

  2. Wpisz  2dw  aby usunac dwa wyrazy KAPITALIKAMI.

  3. Powtarzaj kroki 1. i 2. z innymi mnoznikami, aby usunac kolejne wyrazy
     KAPITALIKAMI jednym poleceniem

---> ta ASD WE linia QWE ASDF ZXCV FG wyrazów zostala ERT FGH CF oczyszczona.

UWAGA:  Mnoznik pomiedzy operatorem  d  i ruchem dziala podobnie do ruchu bez
        operatora.


~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		      Lekcja 1.2.6.: OPEROWANIE NA LINIACH


		   ** Wpisz  dd  aby usunac cala linie. **

  Z powodu czestosci usuwania calych linii, projektanci Vi zdecydowali, ze
  bedzie latwiej wpisac dwa razy  d  aby usunac linie.

  1. Przenies kursor do drugiego zdania z wierszyka ponizej.
  2. Wpisz  dd  aby usunac wiersz.
  3. Teraz przenies sie do czwartego wiersza.
  4. Wpisz  2dd  aby usunac dwa wiersze.

--->  1)  Róze sa czerwone,
--->  2)  Bloto jest fajne,
--->  3)  Fiolki sa niebieskie,
--->  4)  Mam samochód,
--->  5)  Zegar podaje czas,
--->  6)  Cukier jest slodki,
--->  7)  I ty tez.


~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		      Lekcja 1.2.7.: POLECENIE UNDO (cofnij)


	  ** Wcisnij  u  aby cofnac skutki ostatniego polecenia.
		 U zas, by cofnac skutki dla calej linii. **

  1. Przenies kursor do zdania ponizej oznaczonego ---> i umiesc go na
     pierwszym bledzie.
  2. Wpisz  x  aby usunac pierwszy niechciany znak.
  3. Teraz wcisnij  u  aby cofnac skutki ostatniego polecenia.
  4. Tym razem popraw wszystkie bledy w linii uzywajac polecenia  x .
  5. Teraz wcisnij wielkie  U  aby przywrócic linie do oryginalnego stanu.
  6. Teraz wcisnij  u  kilka razy, by cofnac  U  i poprzednie polecenia.
  7. Teraz wpisz CTRL-R (trzymaj równoczesnie wcisniete klawisze CTRL i R)
     kilka razy, by cofnac cofniecia.

---> Poopraw bledyyy w teej liniii i zaamiien je prrzez coofnij.

  8. To sa bardzo pozyteczne polecenia.

     Przejdz teraz do podsumowania Lekcji 1.2.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
			     LEKCJA 1.2. PODSUMOWANIE


  1. By usunac znaki od kursora do nastepnego wyrazu, wpisz:   dw
  2. By usunac znaki od kursora do konca linii, wpisz:    d$
  3. By usunac cala linie:    dd
  4. By powtórzyc ruch, poprzedz go liczba:    2w
  5. Format polecenia zmiany to:
                operator  [liczba]  ruch
  gdzie:
   operator  - to, co trzeba zrobic (np.  d  dla usuwania)
   [liczba]  - opcjonalne, ile razy powtórzyc ruch
   ruch      - przenosi nad tekstem do operowania, takim jak  w (wyraz),
	       $  (do konca linii) etc.

  6. By przejsc do poczatku linii, uzyj zera:  0
  7. By cofnac poprzednie polecenie, wpisz:	  u  (male u)
     By cofnac wszystkie zmiany w linii, wpisz:	  U  (wielkie U)
     By cofnac cofniecie, wpisz:			  CTRL-R



~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
			 Lekcja 1.3.1.: POLECENIE PUT (wstaw)


	  ** Wpisz  p  by wstawic ostatnie usuniecia za kursorem. **

  1. Przenies kursor do pierwszej linii ---> ponizej.

  2. Wpisz  dd  aby usunac linie i przechowac ja w rejestrze Vima.

  3. Przenies kursor do linii c), POWYZEJ tej, gdzie usunieta linia powinna
     sie znajdowac.

  4. Wcisnij  p  by wstawic linie ponizej kursora.

  5. Powtarzaj kroki 2. do 4. az znajda sie w odpowiednim porzadku.

---> d) Jak dwa aniolki.
---> b) Na dole fiolki,
---> c) A my sie kochamy,
---> a) Na górze róze,


~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		    Lekcja 1.3.2.: POLECENIE REPLACE (zastap)


	   ** Wpisz  rx  aby zastapic znak pod kursorem na  x . **

  1. Przenies kursor do pierwszej linii ponizej oznaczonej --->

  2. Ustaw kursor na pierwszym bledzie.

  3. Wpisz  r  a potem znak jaki powinien go zastapic.

  4. Powtarzaj kroki 2. i 3. dopóki pierwsza linia nie bedzie taka, jak druga.

--->  Kjedy ten wiersz bil wstókiwany, ktos wciznal pere zlych klawirzy!
--->  Kiedy ten wiersz byl wstukiwany, ktos wcisnal pare zlych klawiszy!

  5. Teraz czas na Lekcje 1.3.3.


UWAGA: Pamietaj, by uczyc sie cwiczac, a nie pamieciowo.


~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		     Lekcja 1.3.3.: OPERATOR CHANGE (zmien)

		 ** By zmienic do konca wyrazu, wpisz  ce . **

  1. Przenies kursor do pierwszej linii ponizej oznaczonej --->.

  2. Umiesc kursor na  u  w lunos.

  3. Wpisz  ce  i popraw wyraz (w tym wypadku wstaw  inia ).

  4. Wcisnij <ESC> i przejdz do nastepnej planowanej zmiany.

  5. Powtarzaj kroki 3. i 4. dopóki pierwsze zdanie nie bedzie takie same,
     jak drugie.

---> Ta lunos ma pire slów, które tzina zbnic uzifajonc pcmazu zmien.
---> Ta linia ma pare slów, które trzeba zmienic uzywajac polecenia zmien.

  Zauwaz, ze  ce  nie tylko zamienia wyraz, ale takze zmienia tryb na
  Insert (wprowadzanie).


~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		      Lekcja 1.3.4.: WIECEJ ZMIAN UZYWAJAC c


	** Polecenie change uzywa takich samych ruchów, jak delete. **

  1. Operator change dziala tak samo, jak delete. Format wyglada tak:

	    c   [liczba]   ruch

  2. Ruchy sa takze takie same, np.:  w  (wyraz),  $  (koniec linii) etc.

  3. Przenies sie do pierwszej linii ponizej oznaczonej --->

  4. Ustaw kursor na pierwszym bledzie.

  5. Wpisz  c$ , popraw koniec wiersza i wcisnij <ESC>.

---> Koniec tego wiersza musi byc poprawiony, aby wygladal tak, jak drugi.
---> Koniec tego wiersza musi byc poprawiony uzywajac polecenia  c$ .

UWAGA:  Mozesz uzywac <BS> aby poprawiac bledy w czasie pisania.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
			     LEKCJA 1.3. PODSUMOWANIE


  1. Aby wstawic tekst, który zostal wczesniej usuniety wcisnij  p . To
     polecenie wstawia skasowany tekst PO kursorze (jesli cala linia
     zostala usunieta, zostanie ona umieszczona w linii ponizej kursora).

  2. By zamienic znak pod kursorem, wcisnij  r  a potem znak, który ma zastapic
     oryginalny.

  3. Operator change pozwala Ci na zastapienie od kursora do miejsca, gdzie
     zabralby Cie ruch. Np. wpisz  ce  aby zamienic tekst od kursora do konca
     wyrazu,  c$  aby zmienic tekst do konca linii.

  4. Format do polecenia change (zmien):

	c   [liczba]   obiekt

     Teraz przejdz do nastepnej lekcji.



~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
	       Lekcja 1.4.1.: POLOZENIE KURSORA ORAZ STATUS PLIKU

       ** Nacisnij CTRL-G aby zobaczyc swoje polozenie w pliku i status
	  pliku. Nacisnij  G  aby przejsc do linii w pliku. **

  UWAGA: Przeczytaj cala lekcje zanim wykonasz jakies polecenia!!!

  1. Przytrzymaj klawisz CTRL i wcisnij  g . Uzywamy notacji CTRL-G.
     Na dole strony pojawi sie pasek statusu z nazwa pliku i pozycja w pliku.
     Zapamietaj numer linii dla potrzeb kroku 3.

UWAGA: Mozesz tez zobaczyc pozycje kursora w prawym, dolnym rogu ekranu.
       Dzieje sie tak kiedy ustawiona jest opcja 'ruler' (wiecej w lekcji 6.).

  2. Wcisnij G aby przejsc na koniec pliku.
     Wcisnij  gg  aby przejsc do poczatku pliku.

  3. Wpisz numer linii, w której byles a potem  G . To przeniesie Cie
     z powrotem do linii, w której byles kiedy wcisnales CTRL-G.

  4. Jesli czujesz sie wystarczajaco pewnie, wykonaj kroki 1-3.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
			 Lekcja 1.4.2.: POLECENIE SZUKAJ


	     ** Wpisz  /  a nastepnie wyrazenie, aby je znalezc. **

  1. W trybie Normal wpisz  / . Zauwaz, ze znak ten oraz kursor pojawia
     sie na dole ekranu tak samo, jak polecenie  : .

  2. Teraz wpisz  blond<ENTER> .  To jest slowo, którego chcesz szukac.

  3. By szukac tej samej frazy ponownie, po prostu wcisnij  n .
     Aby szukac tej frazy w przeciwnym, kierunku wcisnij  N .

  4. Jesli chcesz szukac frazy do tylu, uzyj polecenia  ?  zamiast  / .

  5. Aby wrócic gdzie byles, wcisnij  CTRL-O. Powtarzaj, by wrócic dalej. CTRL-I
     idzie do przodu.

Uwaga:  'blond' to nie jest metoda, by przeliterowac blad; 'blond' to blad.
Uwaga:  Kiedy szukanie osiagnie koniec pliku, bedzie kontynuowane od poczatku
        o ile opcja 'wrapscan' nie zostala przestawiona.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		Lekcja 1.4.3.: W POSZUKIWANIU PARUJACYCH NAWIASÓW


	       ** Wpisz  %  by znalezc parujacy ), ], lub } . **

  1. Umiesc kursor na któryms z (, [, lub { w linii ponizej oznaczonej --->.

  2. Teraz wpisz znak  % .

  3. Kursor powinien sie znalezc na parujacym nawiasie.

  4. Wcisnij  %  aby przeniesc kursor z powrotem do parujacego nawiasu.

  5. Przenies kursor do innego (,),[,],{ lub } i zobacz co robi  % .

---> To ( jest linia testowa z (, [, ] i {, } . ))

Uwaga: Ta funkcja jest bardzo uzyteczna w debuggowaniu programu
       z niesparowanymi nawiasami!



~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		  Lekcja 1.4.4.: POLECENIE SUBSTITUTE (zamiana)


	 ** Wpisz  :s/stary/nowy/g  aby zamienic 'stary' na 'nowy'. **

  1. Przenies kursor do linii ponizej oznaczonej --->.

  2. Wpisz  :s/czaas/czas<ENTER> .  Zauwaz, ze to polecenie zmienia
     tylko pierwsze wystapienie 'czaas' w linii.

  3. Teraz wpisz  :s/czaas/czas/g  . Dodane  g  oznacza zamiane (substytucje)
     globalnie w calej linii.  Zmienia wszystkie wystapienia 'czaas' w linii.

---> Najlepszy czaas na zobaczenie najladniejszych kwiatów to czaas wiosny.

  4. Aby zmienic wszystkie wystapienia lancucha znaków pomiedzy dwoma liniami,
     wpisz: :#,#s/stare/nowe/g gdzie #,# sa numerami linii ograniczajacych
                               region, gdzie ma nastapic zamiana.
     wpisz  :%s/stare/nowe/g   by zmienic wszystkie wystapienia w calym pliku.
     wpisz  :%s/stare/nowe/gc  by zmienic wszystkie wystapienia w calym
                               pliku, proszac o potwierdzenie za kazdym razem.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
			     LEKCJA 1.4. PODSUMOWANIE

  1. CTRL-G   pokaze Twoja pozycje w pliku i status pliku.  SHIFT-G przenosi
	      Cie do konca pliku.
     G        przenosi do konca pliku.
     liczba G przenosi do linii [liczba].
     gg       przenosi do pierwszej linii.

  2. Wpisanie  /  a nastepnie lancucha znaków szuka lancucha DO PRZODU.
     Wpisanie  ?  a nastepnie lancucha znaków szuka lancucha DO TYLU.
     Po wyszukiwaniu wcisnij  n  by znalezc nastepne wystapienie szukanej
     frazy w tym samym kierunku lub  N  by szukac w kierunku przeciwnym.
     CTRL-O przenosi do starszych pozycji, CTRL-I do nowszych.

  3. Wpisanie  %  gdy kursor znajduje sie na (,),[,],{, lub } lokalizuje
     parujacy znak.

  4. By zamienic pierwszy stary na nowy w linii, wpisz      :s/stary/nowy
     By zamienic wszystkie stary na nowy w linii, wpisz     :s/stary/nowy/g
     By zamienic frazy pomiedzy dwoma liniami # wpisz      :#,#s/stary/nowy/g
     By zamienic wszystkie wystapienia w pliku, wpisz       :%s/stary/nowy/g
     By Vim prosil Cie o potwierdzenie, dodaj 'c'	   :%s/stary/nowy/gc
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		 Lekcja 1.5.1.: JAK WYKONAC POLECENIA ZEWNETRZNE?


	** Wpisz  :!  a nastepnie zewnetrzne polecenie, by je wykonac. **

  1. Wpisz znajome polecenie  :  by ustawic kursor na dole ekranu. To pozwala
     na wprowadzenie komendy linii polecen.

  2. Teraz wstaw  !  (wykrzyknik). To umozliwi Ci wykonanie dowolnego
     zewnetrznego polecenia powloki.

  3. Jako przyklad wpisz  ls  za  !  a nastepnie wcisnij <ENTER>. To polecenie
     pokaze spis plików w Twoim katalogu, tak jakbys byl przy znaku zachety
     powloki. Mozesz tez uzyc  :!dir  jesli  ls  nie dziala.

Uwaga:  W ten sposób mozna wykonac wszystkie polecenia powloki.
Uwaga:  Wszystkie polecenia  :  musza byc zakonczone <ENTER>.
        Od tego momentu nie zawsze bedziemy o tym wspominac.




~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		    Lekcja 1.5.2.: WIECEJ O ZAPISYWANIU PLIKÓW


	   ** By zachowac zmiany w tekscie, wpisz :w NAZWA_PLIKU . **

  1. Wpisz  :!dir  lub  :!ls  by zobaczyc spis plików w katalogu.
     Juz wiesz, ze musisz po tym wcisnac <ENTER>.

  2. Wybierz nazwe pliku, jaka jeszcze nie istnieje, np. TEST.

  3. Teraz wpisz:   :w TEST   (gdzie TEST jest nazwa pliku jaka wybrales.)

  4. To polecenie zapamieta caly plik (Vim Tutor) pod nazwa TEST.
     By to sprawdzic, wpisz  :!dir  lub  :!ls  zeby znowu zobaczyc liste plików.

Uwaga: Zauwaz, ze gdybys teraz wyszedl z Vima, a nastepnie wszedl ponownie
       poleceniem  vim TEST , plik bylby dokladna kopia tutoriala, kiedy go
       zapisywales.

  5. Teraz usun plik wpisujac (MS-DOS):		   :!del TEST
                          lub (Unix):              :!rm TEST

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		    Lekcja 1.5.3.: WYBRANIE TEKSTU DO ZAPISU


	  ** By zachowac czesc pliku, wpisz  v ruch :w NAZWA_PLIKU **

  1. Przenies kursor do tego wiersza.

  2. Wcisnij  v  i przenies kursor do punktu 5. Zauwaz, ze tekst zostal
     podswietlony.

  3. Wcisnij znak  : . Na dole ekranu pojawi sie  :'<,'> .

  4. Wpisz  w TEST , gdzie TEST to nazwa pliku, który jeszcze nie istnieje.
     Upewnij sie, ze widzisz  :'<,'>w TEST zanim wcisniesz Enter.

  5. Vim zapisze wybrane linie do pliku TEST. Uzyj  :!dir  lub  :!ls , zeby to
     zobaczyc. Jeszcze go nie usuwaj! Uzyjemy go w nastepnej lekcji.

UWAGA: Wcisniecie  v  zaczyna tryb Wizualny. Mozesz poruszac kursorem, by
       zmienic rozmiary zaznaczenia. Mozesz tez uzyc operatora, by zrobic cos
       z tekstem. Na przyklad  d  usuwa tekst.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		   Lekcja 1.5.4.: WSTAWIANIE I LACZENIE PLIKÓW


	    ** By wstawic zawartosc pliku, wpisz   :r NAZWA_PLIKU **

  1. Umiesc kursor tuz powyzej tej linii.

UWAGA: Po wykonaniu kroku 2. zobaczysz tekst z Lekcji 1.5.3. Potem przejdz
       do DOLU, by zobaczyc ponownie te lekcje.

  2. Teraz wczytaj plik TEST uzywajac polecenia  :r TEST , gdzie TEST
     jest nazwa pliku.
     Wczytany plik jest umieszczony ponizej linii z kursorem.

  3. By sprawdzic czy plik zostal wczytany, cofnij kursor i zobacz, ze
     teraz sa dwie kopie Lekcji 1.5.3., oryginal i kopia z pliku.

UWAGA: Mozesz tez wczytac wyjscie zewnetrznego polecenia. Na przyklad
       :r !ls  wczytuje wyjscie polecenia ls i umieszcza je pod ponizej
       kursora.


~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
			     LEKCJA 1.5. PODSUMOWANIE


  1.  :!polecenie wykonuje polecenie zewnetrzne.

      Uzytecznymi przykladami sa:

	  :!dir  -  pokazuje spis plików w katalogu.

	  :!rm NAZWA_PLIKU  -  usuwa plik NAZWA_PLIKU.

  2.  :w NAZWA_PLIKU  zapisuje obecny plik Vima na dysk z nazwa NAZWA_PLIKU.

  3.  v ruch :w NAZWA_PLIKU  zapisuje Wizualnie wybrane linie do NAZWA_PLIKU.

  4.  :r NAZWA_PLIKU  wczytuje z dysku plik NAZWA_PLIKU i wstawia go do
      biezacego pliku ponizej kursora.

  5.  :r !dir  wczytuje wyjscie polecenia dir i umieszcza je ponizej kursora.



~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		      Lekcja 1.6.1.: POLECENIE OPEN (otwórz)


      ** Wpisz  o  by otworzyc linie ponizej kursora i przeniesc sie do
	 trybu Insert (wprowadzanie). **

  1. Przenies kursor do linii ponizej oznaczonej --->.

  2. Wpisz  o  (male), by otworzyc linie PONIZEJ kursora i przeniesc sie
     do trybu Insert (wprowadzanie).

  3. Wpisz troche tekstu i wcisnij <ESC> by wyjsc z trybu Insert (wprowadzanie).

---> Po wcisnieciu  o  kursor znajdzie sie w otwartej linii w trybie Insert.

  4. By otworzyc linie POWYZEJ kursora, wcisnij wielkie  O  zamiast malego
     o . Wypróbuj to na linii ponizej.

---> Otwórz linie powyzej wciskajac SHIFT-O gdy kursor bedzie na tej linii.



~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		     Lekcja 1.6.2.: POLECENIE APPEND (dodaj)


		  ** Wpisz  a  by dodac tekst ZA kursorem. **

  1. Przenies kursor do poczatku pierwszej linii ponizej oznaczonej --->

  2. Wciskaj  e  dopóki kursor nie bedzie na koncu li .

  3. Wpisz  a  (male), aby dodac tekst ZA znakiem pod kursorem.

  4. Dokoncz wyraz tak, jak w linii ponizej. Wcisnij <ESC> aby opuscic tryb
     Insert.

  5. Uzyj  e  by przejsc do kolejnego niedokonczonego wyrazu i powtarzaj kroki
     3. i 4.

---> Ta li poz Ci cwi dodaw teks do kon lin
---> Ta linia pozwoli Ci cwiczyc dodawanie tekstu do konca linii.

Uwaga:  a ,  i  oraz  A  prowadza do trybu Insert, jedyna róznica jest miejsce,
       gdzie nowe znaki beda dodawane.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		   Lekcja 1.6.3.: INNA WERSJA REPLACE (zamiana)


	   ** Wpisz wielkie  R  by zamienic wiecej niz jeden znak. **

  1. Przenies kursor do pierwszej linii ponizej oznaczonej --->. Przenies
     kursor do pierwszego  xxx .

  2. Wcisnij  R  i wpisz numer ponizej w drugiej linii, tak, ze zastapi on
     xxx.

  3. Wcisnij <ESC> by opuscic tryb Replace. Zauwaz, ze reszta linii pozostaje
     niezmieniona.

  5. Powtarzaj kroki by wymienic wszystkie xxx.

---> Dodanie 123 do xxx daje xxx.
---> Dodanie 123 do 456 daje 579.

UWAGA: Tryb Replace jest jak tryb Insert, ale kazdy znak usuwa istniejacy
       znak.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		  Lekcja 1.6.4.: KOPIOWANIE I WKLEJANIE TEKSTU


       ** uzyj operatora  y  aby skopiowac tekst i  p  aby go wkleic **

  1. Przejdz do linii oznaczonej ---> i umiesc kursor za "a)".

  2. Wejdz w tryb Wizualny  v  i przenies kursor na poczatek "pierwszy".

  3. Wcisnij  y  aby kopiowac (yankowac) podswietlony tekst.

  4. Przenies kursor do konca nastepnej linii:  j$

  5. Wcisnij  p  aby wkleic (wpakowac) tekst.  Dodaj:  a drugi<ESC> .

  6. Uzyj trybu Wizualnego, aby wybrac " element.", yankuj go  y , przejdz do
     konca nastepnej linii  j$  i upakuj tam tekst z  p .

--->  a) to jest pierwszy element.
      b)
Uwaga: mozesz uzyc  y  jako operatora;  yw  kopiuje jeden wyraz.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
			 Lekcja 1.6.5.: USTAWIANIE OPCJI


** Ustawianie opcji tak, by szukaj lub substytucja ignorowaly wielkosc liter **

  1. Szukaj 'ignore' wpisujac:    /ignore<ENTER>
     Powtórz szukanie kilka razy naciskajac klawisz  n .

  2. Ustaw opcje 'ic' (Ignore case -- ignoruj wielkosc liter) poprzez
     wpisanie:		:set ic

  3. Teraz szukaj 'ignore' ponownie wciskajac:  n
     Zauwaz, ze Ignore i IGNORE takze sa teraz znalezione.

  4. Ustaw opcje 'hlsearch' i 'incsearch':    :set hls is

  5. Teraz wprowadz polecenie szukaj ponownie i zobacz co sie zdarzy:
     /ignore<ENTER>

  6. Aby wylaczyc ignorowanie wielkosci liter:  :set noic

Uwaga: Aby usunac podswietlanie dopasowan, wpisz:   :nohlsearch
Uwaga: Aby ignorowac wielkosc liter dla jednego wyszukiwania: /ignore\c<ENTER>
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
			     LEKCJA 1.6. PODSUMOWANIE


  1. Wpisanie  o  otwiera linie PONIZEJ kursora.
     Wpisanie  O  otwiera linie POWYZEJ kursora.

  2. Wpisanie  a  wstawia tekst ZA znakiem, na którym jest kursor.
     Wpisanie  A  dodaje tekst na koncu linii.

  3. Polecenie  e  przenosi do konca wyrazu.
  4. Operator  y  yankuje (kopiuje) tekst,  p  pakuje (wkleja) go.
  5. Wpisanie wielkiego  R  wprowadza w tryb Replace (zamiana) dopóki
     nie zostanie wcisniety <ESC>.
  6. Wpisanie ":set xxx" ustawia opcje "xxx". Niektóre opcje:
	'ic'  'ignorecase'	ignoruj wielkosc znaków
	'is'  'incsearch'	pokaz czesciowe dopasowania
	'hls' 'hlsearch'	podswietl wszystkie dopasowania
     Mozesz uzyc zarówno dlugiej, jak i krótkiej formy.
  7. Dodaj "no", aby wylaczyc opcje:   :set noic





~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
			 LEKCJA 1.7.1.: JAK UZYSKAC POMOC?

		      ** Uzycie systemu pomocy on-line **

  Vim posiada bardzo dobry system pomocy on-line. By zaczac, spróbuj jednej
  z trzech mozliwosci:
	- wcisnij klawisz <HELP> (jesli taki masz)
	- wcisnij klawisz <F1> (jesli taki masz)
	- wpisz   :help<ENTER>

  Przeczytaj tekst w oknie pomocy, aby dowiedziec sie jak dziala pomoc.
  wpisz CTRL-W CTRL-W    aby przeskoczyc z jednego okna do innego
  wpisz :q<ENTER>        aby zamknac okno pomocy.

  Mozesz tez znalezc pomoc na kazdy temat podajac argument polecenia ":help".
  Spróbuj tych (nie zapomnij wcisnac <ENTER>):

  :help w
  :help c_CTRL-D
  :help insert-index
  :help user-manual
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
		   LEKCJA 1.7.2.: TWORZENIE SKRYPTU STARTOWEGO

			  ** Wlacz mozliwosci Vima **

  Vim ma o wiele wiecej mozliwosci niz Vi, ale wiekszosc z nich jest domyslnie
  wylaczona. Jesli chcesz wlaczyc te mozliwosci na starcie musisz utworzyc
  plik "vimrc".

  1. Poczatek edycji pliku "vimrc" zalezy od Twojego systemu:
     :edit ~/.vimrc	     dla Uniksa
     :edit ~/_vimrc          dla MS-Windows
  2. Teraz wczytaj przykladowy plik "vimrc":
     :read $VIMRUNTIME/vimrc_example.vim
  3. Zapisz plik:
     :w

  Nastepnym razem, gdy zaczniesz prace w Vimie bedzie on uzywac podswietlania
  skladni. Mozesz dodac wszystkie swoje ulubione ustawienia do tego pliku
  "vimrc".
  Aby uzyskac wiecej informacji, wpisz     :help vimrc-intro

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
			  Lekcja 1.7.3.: UZUPELNIANIE


	      ** Uzupelnianie linii polecen z CTRL-D i <TAB> **

  1. Upewnij sie, ze Vim nie jest w trybie kompatybilnosci:   :set nocp

  2. Zerknij, jakie pliki sa w biezacym katalogu:   :!ls   lub   :!dir

  3. Wpisz poczatek polecenia:   :e

  4. Wcisnij  CTRL-D  i Vim pokaze liste polecen, jakie zaczynaja sie na "e".

  5. Wcisnij  <TAB>  i Vim uzupelni polecenie do ":edit".

  6. Dodaj spacje i zacznij wpisywac nazwe istniejacego pliku:   :edit FIL

  7. Wcisnij <TAB>. Vim uzupelni nazwe (jesli jest niepowtarzalna).

UWAGA: Uzupelnianie dziala dla wielu polecen. Spróbuj wcisnac CTRL-D i <TAB>.
       Uzyteczne zwlaszcza przy  :help .
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
			    Lekcja 1.7. PODSUMOWANIE


  1. Wpisz  :help  albo wcisnij <F1> lub <Help> aby otworzyc okno pomocy.

  2. Wpisz  :help cmd  aby uzyskac pomoc o  cmd .

  3. Wpisz  CTRL-W CTRL-W  aby przeskoczyc do innego okna.

  4. Wpisz  :q  aby zamknac okno pomocy.

  5. Utwórz plik startowy vimrc aby zachowac wybrane ustawienia.

  6. Po poleceniu  : , wcisnij CTRL-D aby zobaczyc mozliwe uzupelnienia.
     Wcisnij <TAB> aby uzyc jednego z nich.






~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

  Tutaj sie konczy tutorial Vima. Zostal on pomyslany tak, aby dac krótki
  przeglad jego mozliwosci, wystarczajacy bys mógl go uzywac. Jest on
  daleki od kompletnosci, poniewaz Vim ma o wiele, wiele wiecej polecen.

  Dla dalszej nauki rekomendujemy ksiazke:
	Vim - Vi Improved - autor Steve Oualline
	Wydawca: New Riders
  Pierwsza ksiazka calkowicie poswiecona Vimowi. Uzyteczna zwlaszcza dla
  poczatkujacych. Zawiera wiele przykladów i ilustracji.
  Zobacz https://iccf-holland.org./click5.html

  Starsza pozycja i bardziej o Vi niz o Vimie, ale takze warta
  polecenia:
	Learning the Vi Editor - autor Linda Lamb
	Wydawca: O'Reilly & Associates Inc.
  To dobra ksiazka, by dowiedziec sie niemal wszystkiego, co chcialbys zrobic
  z Vi. Szósta edycja zawiera tez informacje o Vimie.

  Po polsku wydano:
	Edytor vi. Leksykon kieszonkowy - autor Arnold Robbins
	Wydawca: Helion 2001 (O'Reilly).
	ISBN: 83-7197-472-8
	http://helion.pl/ksiazki/vilek.htm
  Jest to ksiazeczka zawierajaca spis polecen vi i jego najwazniejszych
  klonów (miedzy innymi Vima).

	Edytor vi - autorzy Linda Lamb i Arnold Robbins
	Wydawca: Helion 2001 (O'Reilly) - wg 6. ang. wydania
	ISBN: 83-7197-539-2
	http://helion.pl/ksiazki/viedyt.htm
  Rozszerzona wersja Learning the Vi Editor w polskim tlumaczeniu.

  Ten tutorial zostal napisany przez Michaela C. Pierce'a i Roberta K. Ware'a,
  Colorado School of Mines korzystajac z pomocy Charlesa Smitha,
  Colorado State University.
  E-mail: bware@mines.colorado.edu.

  Zmodyfikowane dla Vima przez Brama Moolenaara.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

  Przetlumaczone przez Mikolaja Machowskiego,
  Sierpien 2001,
  rev. Marzec 2002
  2nd rev. Wrzesien 2004
  3rd rev. Marzec 2006
  4th rev. Grudzien 2008
  Wszelkie uwagi prosze kierowac na: mikmach@wp.pl