Updated runtime files.
diff --git a/runtime/tutor/tutor.nl b/runtime/tutor/tutor.nl
new file mode 100644
index 0000000..7b4d392
--- /dev/null
+++ b/runtime/tutor/tutor.nl
@@ -0,0 +1,950 @@
+ ==========================================================================
+ = W e l k o m b i j d e V I M l e s s e n - Versie 1.7 =
+ ==========================================================================
+
+ Vim is een krachtige editor met veel commando's, te veel om uit te leggen
+ in lessen zoals deze. Deze lessen zijn bedoeld om voldoende commando's te
+ behandelen om je in staat te stellen met Vim te werken als een editor voor
+ algemeen gebruik.
+
+ Deze lessen zullen 25 tot 30 minuten in beslag nemen, afhankelijk van de
+ tijd die wordt besteed aan het uitproberen van de commando's.
+
+ LET OP:
+ Door de commando's in deze lessen verandert de tekst. Maak een kopie van
+ dit bestand om mee te oefenen (als je "vimtutor" uitvoerde, is dit al een
+ kopie).
+
+ Deze lessen zijn bedoeld om al doende te leren. Dat betekent dat je de
+ commando's moet uitvoeren om ze goed te leren kennen. Als je de tekst
+ alleen maar doorleest, zal je de commando's niet leren!
+
+ Zorg ervoor dat de <Caps Lock> toets NIET is ingedrukt en druk vaak genoeg
+ op de j-toets om de cursor zo te bewegen dat les 1.1 volledig op het
+ scherm staat.
+
+ LET OP: In deze lessen worden omwille van de duidelijkheid vaak spaties
+ gebruikt binnen een commando (bv. "40 G" of "operator [getal] beweging").
+ Tik deze spaties echter NIET. Ze verstoren de werking.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 1.1: VERPLAATS DE CURSOR
+
+ ** De cursor wordt verplaatst met de toetsen h, j, k, l zoals aangegeven. **
+ ^
+ k Hint: De h is de meest linkse en beweegt naar links.
+ < h l > De l is de meest rechtse en beweegt naar rechts.
+ j De j lijkt op een pijl naar beneden.
+ v
+
+ 1. Beweeg de cursor over het scherm om er vertrouwd mee te raken.
+
+ 2. Druk de omlaag-toets (j) tot hij repeteert.
+ Nu weet je hoe je de volgende les bereikt.
+
+ 3. Gebruik de omlaag-toets om naar les 1.2 te gaan.
+
+ OPMERKING: Als je twijfelt aan wat je tikte, druk <ESC> om in de opdracht-
+ modus te komen. Tik daarna het commando dat bedoeld wordt.
+
+ OPMERKING: Pijltjes-toetsen werken ook. Met de hjkl-toetsen kan je sneller
+ rondbewegen, als je er eenmaal aan gewend bent. Echt waar!
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 1.2: VIM AFSLUITEN
+
+ !! LET OP: Lees deze les goed door voordat je iets uitvoert!!
+
+ 1. Druk de <ESC> toets (om zeker in de opdrachtmodus te zitten).
+
+ 2. Tik :q! <ENTER>
+ Hiermee wordt de editor afgesloten. Alle veranderingen gaan VERLOREN.
+
+ 3. Nu zie je de shell-prompt. Tik het commando waarmee je deze lessen
+ hebt opgeroepen. Dat is normaal gesproken: vimtutor <ENTER>
+
+ 4. Als je deze stappen goed hebt doorgelezen, voer dan de stappen 1 tot 3
+ uit om de editor te verlaten en weer op te starten.
+
+ LET OP: :q! <ENTER> verwerpt alle veranderingen die je aanbracht. Een paar
+ lessen verder zal je leren hoe veranderingen worden opgeslagen in
+ een bestand.
+
+ 5. Beweeg de cursor omlaag naar les 1.3.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 1.3: TEKST BEWERKEN - WISSEN
+
+ ** Tik x om het teken onder de cursor te wissen. **
+
+ 1. Ga met de cursor naar de regel verderop met --->.
+
+ 2. Zet de cursor op een teken dat moet worden gewist om een fout te
+ herstellen.
+
+ 3. Tik x om het ongewenste teken te wissen.
+
+ 4. Herhaal deze stappen tot de regel goed is.
+
+ ---> Vi kkent eenn opdracccchtmodus en een invooegmmmmodus.
+
+ 5. Nu de regel gecorrigeerd is kan je naar les 1.4 gaan.
+
+ LET OP: Probeer de lessen niet uit je hoofd te leren. Leer al doende.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 1.4: TEKST BEWERKEN - INVOEGEN
+
+ ** Tik i ('insert') om tekst in te voegen. **
+
+ 1. Ga met de cursor naar de eerste regel verderop met --->.
+
+ 2. Maak de eerste regel gelijk aan de tweede. Zet daarvoor de cursor op
+ de plaats waar tekst moet worden ingevoegd.
+
+ 3. Tik i en daarna de nodige aanvullingen.
+
+ 4. Tik <ESC> na elke herstelde fout om terug te keren in de opdrachtmodus.
+ Herhaal de stappen 2 tot 4 om de zin te verbeteren.
+
+ ---> Aan regel ontekt wat .
+ ---> Aan deze regel ontbreekt wat tekst.
+
+ 5. Ga naar les 1.5 als je gewend bent aan het invoegen van tekst.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 1.5: TEKST BEWERKEN - TOEVOEGEN
+
+ ** Tik A ('append') om tekst toe te voegen. **
+
+ 1. Ga met de cursor naar de eerste regel verderop met --->.
+ Het maakt niet uit waar de cursor in deze regel staat.
+
+ 2. Tik hoofdletter A en tik de nodige aanvullingen.
+
+ 3. Tik <ESC> nadat de tekst is aangevuld. Zo keer je terug in de
+ opdrachtmodus.
+
+ 4. Ga naar de tweede regel verderop met ---> en herhaal stap 2 en 3
+ om deze zin te corrigeren.
+
+ ---> Er ontbreekt wat tekst aan de
+ Er ontbreekt wat tekst aan deze regel.
+ ---> Hier ontbreekt ook w
+ Hier ontbreekt ook wat tekst.
+
+ 5. Ga naar les 1.6 als je vertrouwd bent geraakt aan het toevoegen
+ van tekst.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 1.6: EEN BESTAND EDITTEN
+
+ ** Gebruik :wq om een bestand op te slaan en de editor te verlaten. **
+
+ !! LET OP: Lees deze les helemaal door voordat je een van de volgende
+ stappen uitvoert!!
+
+ 1. Verlaat deze les zoals je in les 1.2 deed: :q!
+ Of gebruik een andere terminal als je daar de beschikking over hebt. Doe
+ daar het volgende.
+
+ 2. Tik het volgende commando na de shell-prompt: vim les <ENTER>
+ 'vim' (vaak ook 'vi') is het commando om de Vim-editor te starten,
+ 'les' is de naam van het bestand, dat je gaat bewerken. Kies een andere
+ naam als er al een bestand 'les' bestaat, dat niet veranderd mag worden.
+
+ 3. Voeg naar eigen keus tekst toe, zoals je geleerd hebt in eerdere lessen.
+
+ 4. Sla het bestand met de wijzigingen op en verlaat Vim met :wq <ENTER>
+
+ 5. Herstart vimtutor als je deze bij stap 1 hebt verlaten en ga verder met
+ de volgende samenvatting.
+
+ 6. Voer deze stappen uit nadat je ze hebt gelezen en begrepen.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ SAMENVATTING Les 1
+
+ 1. De cursor wordt bewogen met de pijltjestoetsen of de hjkl-toetsen.
+ h (links) j (omlaag) k (omhoog) l (rechts)
+
+ 2. Start Vim van de shell-prompt. Tik: vim BESTANDSNAAM <ENTER>
+
+ 3. Sluit Vim af met <ESC> :q! <ENTER> om de veranderingen weg te gooien.
+ OF tik <ESC> :wq <ENTER> om de veranderingen te bewaren.
+
+ 4. Wis het teken onder de cursor met: x
+
+ 5. Invoegen of toevoegen van tekst, tik:
+ i en daarna de in te voegen tekst <ESC> voeg in vanaf de cursor
+ A en daarna de toe te voegen tekst <ESC> voeg toe achter de regel
+
+ OPMERKING: Met <ESC> kom je terug in opdrachtmodus en wordt een ongewenst
+ of gedeeltelijk uitgevoerd commando afgebroken.
+
+ Ga nu verder met les 2.1.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 2.1: WIS-COMMANDO'S
+
+ ** Tik dw ('delete word') om een woord te wissen. **
+
+ 1. Druk op <ESC> om zeker in de opdrachtmodus te zijn.
+
+ 2. Ga naar de regel hieronder, die met ---> begint.
+
+ 3. Ga met de cursor naar het begin van een woord dat moet worden gewist.
+
+ 4. Met het tikken van dw verdwijnt het woord.
+
+ OPMERKING: De letter d verschijnt op de laatste regel van het scherm
+ zodra je hem tikt. Vim is aan het wachten tot je de w tikt.
+ Als je een ander teken dan d ziet, heb je iets verkeerds
+ getikt. Druk op <ESC> en begin opnieuw.
+
+ NOG EEN OPMERKING: Dit werkt alleen als de optie 'showcmd' is ingeschakeld.
+ Dat gebeurt met :set showcmd <ENTER>
+
+ ---> Er zijn een het paar ggg woorden, die niet in deze len zin thuishoren.
+
+ 5. Herhaal de stappen 3 en 4 tot de zin goed is en ga naar les 2.2.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 2.2: MEER WIS-COMMANDO'S
+
+ ** Tik d$ om te wissen tot het einde van de regel. **
+
+ 1. Druk op <ESC> om zeker in de opdrachtmodus te zijn.
+
+ 2. Ga naar de regel hieronder, die met ---> begint.
+
+ 3. Ga met de cursor naar het einde van de correcte regel (NA de eerste . ).
+
+ 4. Tik d$ om te wissen tot het einde van de regel.
+
+ ---> Iemand heeft het einde van deze regel dubbel getikt. dubbel getikt.
+
+ 5. Ga naar les 2.3 voor uitleg.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 2.3: OVER OPERATOREN EN BEWEGINGEN
+
+ Veel commando's die de tekst veranderen, bestaan uit een operator en een
+ beweging. De samenstelling van een wis-commando met de operator d is:
+ d beweging
+
+ Daarbij is:
+ d - de wis-operator
+ beweging - het bereik waarop de operator werkt (zie het lijstje hieronder)
+
+ Een korte lijst van bewegingen vanaf de cursor:
+ w - tot het begin van het volgende woord, ZONDER het eerste teken daarvan.
+ e - tot het einde van het huidige woord, INCLUSIEF het laatste teken.
+ $ - tot het einde van de regel, INCLUSIEF het laatste teken.
+
+ Het tikken van de wist tekst vanaf de cursor tot het eind van het woord.
+
+ OPMERKING: Het intikken van alleen maar de beweging, zonder een operator,
+ in de opdrachtmodus beweegt de cursor (respectievelijk naar het
+ volgende woord, naar het eind van het huidige woord en naar het
+ eind van de regel).
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 2.4: GEBRUIK VAN EEN TELLER BIJ EEN BEWEGING
+
+ ** Een getal voor een beweging herhaalt het zoveel keer. **
+
+ 1. Ga naar de regel hieronder, die met ---> begint.
+
+ 2. Tik 2w zodat de cursor twee woorden vooruit gaat.
+
+ 3. Tik 3e zodat de cursor naar het einde van het derde woord gaat.
+
+ 4. Tik 0 (nul) om naar het begin van de regel te gaan.
+
+ 5. Herhaal de stappen 2 en 3 met andere getallen.
+
+ ---> Dit is een regel met woorden waarin je heen en weer kan bewegen.
+
+ 6. Ga verder met les 2.5.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 2.5: GEBRUIK EEN TELLER OM MEER TE WISSEN
+
+ ** Een getal met een operator zorgt dat deze zoveel keer wordt herhaald. **
+
+ Bij de combinatie van wis-operator en beweging kan je voor de beweging een
+ teller zetten om meer te wissen:
+ d [teller] beweging
+
+ 1. Ga naar het eerste woord in HOOFDLETTERS in de regel na --->.
+
+ 2. Met d2w worden twee woorden (in dit voorbeeld in hoofdletters) gewist.
+
+ 3. Herhaal de stappen 1 en 2 met verschillende tellers om de verschillende
+ woorden in hoofdletters met één commando te wissen.
+
+ ---> deze ABC DE regel FGHI JK LMN OP is QZ RS ontdaan van rommel.
+
+ OPMERKING: De teller kan ook aan het begin staan: d2w en 2dw werken allebei.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 2.6: BEWERKING VAN HELE REGELS
+
+ ** Tik dd om een hele regel te wissen. **
+
+ Omdat het wissen van een hele regel vaak voorkomt, besloten de ontwerpers
+ van Vi dat met het tikken van dd simpelweg een hele regel gewist wordt.
+
+ 1. Ga met de cursor naar de tweede regel van de zinnetjes hieronder.
+
+ 2. Tik dd om de regel te wissen.
+
+ 3. Ga nu naar de vierde regel.
+
+ 4. Tik 2dd om twee regels te wissen.
+
+ ---> 1) Rozen zijn rood.
+ ---> 2) Modder is leuk.
+ ---> 3) Viooltjes zijn blauw.
+ ---> 4) Ik heb een auto.
+ ---> 5) De klok slaat de tijd.
+ ---> 6) Suiker is zoet.
+ ---> 7) En dat ben jij ook.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 2.7: HET COMMANDO HERSTEL
+
+ ** u maakt het laatste commando ongedaan, U herstelt een hele regel. **
+
+ 1. Ga met de cursor naar de regel hieronder met ---> en zet hem
+ op de eerste fout.
+
+ 2. Tik x om het eerste ongewenste teken te wissen.
+
+ 3. Tik nu u en maak daarmee het vorige commando ongedaan.
+
+ 4. Herstel nu alle fouten in de regel met het x commando.
+
+ 5. Tik een hoofdletter U om de regel in z'n oorspronkelijke staat terug
+ te brengen.
+
+ 6. Tik nu een paar keer u en herstel daarmee de U en eerdere commando's.
+
+ 7. Tik nu een paar keer CTRL-R (Ctrl-toets ingedrukt houden en R tikken) en
+ voer daarmee de commando's opnieuw uit: 'redo' oftewel 'undo de undo's'.
+
+ ---> Heerstel de fouten inn deeze regel en brenng ze weer terugg met undo.
+
+ 8. Dit zijn heel nuttige commando's. Ga verder met samenvatting van les 2.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ SAMENVATTING Les 2
+
+ 1. Wis van de cursor tot het volgende woord met dw
+
+ 2. Wis van de cursor tot het eind van de regel met d$
+
+ 3. Wis de hele regel met dd
+
+ 4. Herhaal een beweging door er een getal voor te zetten: 2w
+
+ 5. De opbouw van een wijzigingscommando is:
+ operator [getal] beweging
+ daarbij is:
+ operator - wat er moet gebeuren, bijvoorbeeld d om te wissen
+ [getal] - een (niet-verplichte) teller om 'beweging' te herhalen
+ beweging - een beweging door de te wijzigen tekst zoals w (woord)
+ of $ (tot het einde van de regel) enz.
+
+ 6. Ga naar het begin van de regel met nul: 0
+
+ 7. Undo de voorgaande actie met u (kleine letter)
+ Undo alle veranderingen in een regel met U (hoofdletter)
+ Undo de undo's met CTRL-R
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 3.1: HET COMMANDO PLAK
+
+ ** Tik p ('put') en plak daarmee zojuist gewiste tekst na te cursor. **
+
+ 1. Ga met de cursor naar de eerste regel met ---> hierna.
+
+ 2. Wis de regel met dd en bewaar hem zodoende in een Vim-register.
+
+ 3. Ga naar de c-regel, waar de gewiste regel ONDER moet komen.
+
+ 4. Tik p om de regel terug te zetten onder de regel met de cursor.
+
+ 5. Herhaal de stappen 2 tot 4 om de regels in de goede volgorde te zetten.
+
+---> d) Krijg je het ook onder de knie?
+---> b) Viooltjes zijn blauw,
+---> c) Begrip is te leren,
+---> a) Rozen zijn rood,
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 3.2: HET COMMANDO VERVANG
+
+ ** Tik rx ('replace') om het teken onder de cursor te vervangen door x. **
+
+ 1. Ga naar de eerste regel hieronder met --->.
+
+ 2. Zet de cursor op de eerste fout.
+
+ 3. Tik r en dan het teken dat er hoort te staan.
+
+ 4. Herhaal de stappen 2 en 3 tot de eerste regel gelijk is aan de tweede.
+
+ ---> Bij het tokken van dezf hegel heeft iemamd verklerde letters getikt.
+ ---> Bij het tikken van deze regel heeft iemand verkeerde letters getikt.
+
+ 5. Ga nu naar les 3.3.
+
+ LET OP: Door het te doen, leer je beter dan door het uit je hoofd te leren.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 3.3: HET COMMANDO VERANDER
+
+ ** Tik ce om te veranderen tot het einde van een woord. **
+
+ 1. Ga met de cursor naar de eerste regel hieronder met --->.
+
+ 2. Zet de cursor op de u van ruch.
+
+ 3. Tik ce en de juiste letters (in dit geval "egel").
+
+ 4. Druk <ESC> en ga naar het volgende teken dat moet worden veranderd.
+
+ 5. Herhaal de stappen 3 en 4 tot de eerste regel gelijk is aan de tweede.
+
+ ---> In deze ruch staan een paar weedrim die veranderd moud worden.
+ ---> In deze regel staan een paar woorden die veranderd moeten worden.
+
+ LET OP: Met ce wordt (het laatste deel van) een woord gewist en kom je
+ in de invoegmodus.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 3.4: MEER VERANDERINGEN MET c
+
+ 1. Het commando verander ('change') werkt op dezelfde manier als wis. De
+ opbouw is:
+ c [teller] beweging
+
+ 2. De bewegingen zijn hetzelfde, zoals w (woord) en $ (einde regel).
+
+ 3. Ga naar de eerste regel hieronder met --->.
+
+ 4. Zet de cursor op de eerste fout.
+
+ 5. Tik c$ en tik de rest van de regel zodat hij gelijk wordt aan de
+ tweede en sluit af met <ESC>.
+
+ ---> Het einde van deze regel moet precies zo worden als de tweede regel.
+ ---> Het einde van deze regel moet gecorrigeerd worden met het commando c$.
+
+ OPMERKING: Je kan de toets <BACKSPACE> gebruiken om tikfouten te herstellen.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ SAMENVATTING Les 3
+
+ 1. Tik p om tekst terug te plakken, die zojuist is gewist. Dit zet de
+ gewiste tekst ACHTER de cursor (als een hele regel is gewist komt deze
+ op de regel ONDER de cursor.
+
+ 2. Het teken waarop de cursor staat wordt vervangen met r gevolgd door
+ het teken dat je daar wilt hebben.
+
+ 3. Het commando 'verander' stelt je in staat om tekst te veranderen vanaf
+ de cursor tot waar de 'beweging' je brengt. Dat wil zeggen: tik ce om
+ te veranderen vanaf de cursor tot het einde van het woord, c$ om te
+ veranderen tot het einde van de regel.
+
+ 4. De opbouw van het commando verander is:
+ c [teller] beweging
+
+ Ga nu naar de volgende les.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 4.1: PLAATS VAN DE CURSOR EN STATUS VAN HET BESTAND
+
+ ** CTRL-G laat zien waar (regelnummer) je je bevindt en wat de status van
+ het bestand is. Met [nummer] G ga je naar een bepaalde regel. **
+
+ LET OP: Lees de hele les voordat je een stap uitvoert!!
+
+ 1. Hou de Ctrl-toets ingedrukt en tik g . Dit noemen we CTRL-G.
+ Onderaan de pagina verschijnt een boodschap met de bestandsnaam en de
+ positie in het bestand. Onthou het regelnummer voor stap 3.
+
+ OPMERKING: Als de optie 'ruler' aan staat, wordt de positie van de cursor
+ (regelnummer, kolom) steeds in de rechter-onderhoek van het
+ scherm vermeld. In dit geval vermeldt CTRL-G geen regelnummer.
+ CTRL-G geeft ook de status aan, namelijk of de tekst veranderd
+ is ('modified') sinds het de laatste keer is opgeslagen.
+
+ 2. Tik hoofdletter G om naar het einde van het bestand te gaan.
+ Tik gg om naar het begin van het bestand te gaan.
+
+ 3. Tik het regelnummer waar je bij stap 1 was en daarna G . Dit brengt je
+ terug naar de regel waar je was toen je de eerste keer CTRL-G tikte.
+
+ 4. Voer de stappen 1 tot 3 uit als je dit goed hebt gelezen.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 4.2: HET COMMANDO ZOEKEN
+
+ ** Met /ZOEK wordt naar de zoekterm (één of meer woorden) gezocht. **
+
+ 1. Tik in de opdrachtmodus het teken / . Je ziet dat het met de cursor
+ aan de onderkant van het scherm verschijnt, zoals bij het :-commando.
+
+ 2. Tik nu 'ffouut' <ENTER>. Dit is het woord waarnaar gezocht wordt.
+
+ 3. Tik n om verder te zoeken met dezelfde zoekterm.
+ Zoek met N met dezelfde zoekterm in de tegenovergestelde richting.
+
+ 4. Zoek in achterwaartse richting met ?zoekterm in plaats van / .
+
+ 5. Keer terug naar de vorige hit met CTRL-O (hou Ctrl-toets ingedrukt en
+ tik letter o). Herhaal om verder terug te gaan. CTRL-I gaat vooruit.
+
+ ---> "ffouut" is niet de juiste spelling van fout, ffouut is een fout.
+
+ OPMERKING: Als zoeken het einde van het bestand bereikt, wordt vanaf het
+ begin doorgezocht, tenzij de optie 'wrapscan' is uitgeschakeld.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 4.3: GA NAAR CORRESPONDERENDE HAAKJES
+
+ ** Tik % om naar corresponderende ), ] of } te gaan. **
+
+ 1. Zet de cursor op een (, [ of { in de regel hieronder met --->.
+
+ 2. Tik dan het teken % .
+
+ 3. De cursor gaan naar het overeenkomstige haakje.
+
+ 4. Met opnieuw % gaat de cursor terug naar het eerste haakje.
+
+ 5. Plaats de cursor op een ander haakje en bekijk wat % doet.
+
+ ---> Dit ( is een testregel met ('s, ['s ] en {'s } erin. ))
+
+ OPMERKING: Dit is nuttig bij het debuggen van een programma waarin haakjes
+ niet corresponderen. Met de optie 'showmatch' wordt ook
+ aangegeven of haakjes corresponderen, maar de cursor wordt niet
+ (blijvend) verplaatst.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 4.4: HET VERVANG COMMANDO
+
+ ** Tik :s/oud/nieuw/g om 'oud' door 'nieuw' te vervangen. **
+
+ 1. Ga met de cursor naar de regel hieronder met --->.
+
+ 2. Tik :s/dee/de <ENTER>. Zoals je ziet, vervangt ('substitute') dit
+ commando alleen de eerste "dee" in de regel.
+
+ 3. Tik nu :s/dee/de/g . Met de g-vlag ('global') wordt elke "dee" in de
+ regel vervangen.
+
+ ---> dee beste tijd om dee bloemen te zien is in dee lente.
+
+ 4. Om in (een deel van) een tekst elk 'oud' te vervangen door 'nieuw':
+ tik :#,#s/oud/nieuw/g waar #,# de regelnummers zijn die het gebied
+ begrenzen waarin wordt vervangen.
+ tik :%s/oud/nieuw/g om alles te vervangen in het hele bestand.
+ tik :%s/oud/nieuw/gc om elke 'oud' in het hele bestand te vinden
+ en te vragen of er vervangen moet worden.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ SAMENVATTING Les 4
+
+ 1. CTRL-G laat positie in het bestand zien en de status van het bestand.
+ G verplaatst je naar het einde van het bestand.
+ nummer G verplaatst je naar regelnummer.
+ gg verplaatst je naar de eerste regel.
+
+ 2. Met / en een zoekterm wordt VOORWAARTS gezocht naar de term.
+ Met ? en een zoekterm wordt ACHTERWAARTS gezocht naar de term.
+ Tik n na een zoekopdracht om de volgende hit te vinden,
+ of tik N om in de andere richting te zoeken.
+ CTRL-O brengt je naar eerdere hit, CTRL-I naar nieuwere.
+
+ 3. Tik % terwijl de cursor op een haakje ([{}]) staat, om naar het
+ corresponderende haakje te gaan.
+
+ 4. :s/oud/nieuw vervangt het eerste 'oud' in een regel door 'nieuw'.
+ :s/oud/nieuw/g vervangt elk 'oud' in een regel door 'nieuw'.
+ :#,#s/oud/nieuw/g vervangt elk 'oud' door 'nieuw' tussen de regelnummers.
+ :%s/oud/nieuw/g vervangt elk 'oud' door 'nieuw' in het hele bestand.
+ Voeg c toe (:%s/oud/nieuw/gc) om elke keer om bevestiging
+ ('confirmation') te vragen.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 5.1: HOE EEN EXTERN COMMANDO WORDT UITGEVOERD
+
+ ** Tik :! gevolgd door een extern commando om dat uit te voeren. **
+
+ 1. Tik het commando : waarmee de cursor op de onderste regel van het
+ scherm komt te staan. Nu kan je een opdracht geven via de commando-regel.
+
+ 2. Tik een ! (uitroepteken). Dit stelt je in staat om elk shell-commando
+ uit te voeren.
+
+ 3. Tik bijvoorbeeld ls na het uitroepteken en daarna <ENTER>. Hiermee
+ krijg je de inhoud van je map te zien, net alsof je de opdracht gaf
+ vanaf de shell-prompt. Probeer :!dir als het niet werkt.
+
+ OPMERKING: Elk extern commando kan op deze manier uitgevoerd worden, ook
+ met argumenten.
+
+ OPMERKING: Alle commando's na : moeten worden afgesloten met <ENTER>.
+ Vanaf nu zullen we dat niet meer altijd vermelden.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 5.2: MEER OVER HET OPSLAAN VAN BESTANDEN
+
+ ** Tik :w BESTANDSNAAM om de tekst mèt veranderingen op te slaan. **
+
+ 1. Tik :!dir of :!ls om de inhoud van je map te tonen. Je weet
+ inmiddels dat je daarna een <ENTER> moet tikken.
+
+ 2. Kies een bestandsnaam die nog niet bestaat, bijvoorbeeld TEST.
+
+ 3. Tik nu: :w TEST (als je de naam TEST hebt gekozen).
+
+ 4. Hierdoor wordt het hele bestand (de VIM lessen) opgeslagen onder de
+ naam TEST. Tik weer :!dir of :!ls om dit te controleren.
+
+ OPMERKING: Als je Vim zou verlaten en opnieuw zou starten met vim TEST is
+ het bestand een exacte kopie van de lessen, zoals je ze opsloeg.
+
+ 5. Wis het bestand nu met de opdracht (MS-DOS) :!del TEST
+ of (Unix) :!rm TEST
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 5.3: EEN DEEL VAN DE TEKST OPSLAAN
+
+ ** Sla een deel van het bestand op met v beweging :w BESTANDSNAAM **
+
+ 1. Ga naar deze regel.
+
+ 2. Tik v en ga met de cursor naar stap 5 hieronder. Je ziet dat de
+ tekst oplicht.
+
+ 3. Tik : . Onderaan het scherm zal :'<,'> verschijnen.
+
+ 4. Tik w TEST , waar TEST een bestandsnaam is, die nog niet bestaat.
+ Controleer dat je :'<,'>w TEST ziet staan voordat je <ENTER> tikt.
+
+ 5. Vim slaat nu de geselecteerde regels op in het bestand TEST. Met
+ :!dir of !ls kan je dat zien. Wis het nog niet! We zullen het in
+ de volgende les gebruiken.
+
+ OPMERKING: Het tikken van v zet zichtbare modus ('visual selection') aan.
+ Je kan de cursor rondbewegen om de selectie groter of kleiner
+ te maken. Vervolgens kan je een commando gebruiken om iets met
+ de tekst te doen. Met d bijvoorbeeld wis je de tekst.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 5.4: OPHALEN EN SAMENVOEGEN VAN BESTANDEN
+
+ ** Tik :r BESTANDSNAAM om de inhoud van een bestand in te voegen. **
+
+ 1. Zet de cursor precies boven deze regel.
+
+ OPMERKING: Na het uitvoeren van stap 2 zie je tekst van les 5.3. Scrol
+ daarna naar beneden om deze les weer te zien.
+
+ 2. Haal nu het bestand TEST op met het commando :r TEST .
+ Het bestand dat je ophaalt komt onder de regel waarin de cursor staat.
+
+ 3. Controleer dat er een bestand is opgehaald. Ga met de cursor omhoog.
+ Dan zie je de tekst van les 5.3 dubbel, het origineel en de versie uit
+ het bestand.
+
+ OPMERKING: Je kan ook de uitvoer van een extern commando inlezen. Om een
+ voorbeeld te geven: :r !ls leest de uitvoer van het commando
+ ls en zet dat onder de regel waarin de cursor staat.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ SAMENVATTING Les 5
+
+ 1. :!COMMANDO voert een extern commando uit.
+ Enkele bruikbare voorbeelden zijn:
+ (MS-DOS) (Unix)
+ :!dir :!ls - laat de inhoud van een map zien
+ :!del BESTAND :!rm BESTAND - wist bestand BESTAND
+
+ 2. :w BESTANDSNAAM schrijft het huidige Vim-bestand naar disk met de
+ naam BESTANDSNAAM.
+
+ 3. v beweging :w BESTANDSNAAM laat je in zichtbare modus een fragment
+ selecteren, dat wordt opgeslagen in het bestand BESTANDSNAAM.
+
+ 4. :r BESTANDSNAAM haalt het bestand BESTANDSNAAM op en voegt het onder
+ de cursor-positie in de tekst in.
+
+ 5. :r !dir leest de uitvoer van het externe commando dir en zet het onder
+ de cursor-positie.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 6.1: HET COMMANDO OPEN
+
+ ** Tik o om een regel onder de cursor te openen in invoegmodus. **
+
+ 1. Ga naar de eerste regel beneden met --->.
+
+ 2. Tik de kleine letter o en open daarmee een regel ONDER de cursor en
+ ga naar de invoegmodus.
+
+ 3. Tik wat tekst in en sluit af met <ESC> om de invoegmodus te verlaten.
+
+ ---> Als je o tikt, komt de cursor in een nieuwe regel in invoegmodus.
+
+ 4. Om een regel BOVEN de cursor te openen, moet je gewoon een hoofdletter
+ O tikken in plaats van een kleine letter. Probeer dat vanaf de volgende
+ regel.
+
+ ---> Open een regel hierboven. Tik een O terwijl de cursor hier staat.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 6.2: HET COMMANDO TOEVOEGEN
+
+ ** Tik a om tekst toe te voegen ACHTER de cursor. **
+
+ 1. Ga naar het begin van de regel beneden met --->.
+
+ 2. Tik e tot de cursor op het einde van "ste" staat.
+
+ 3. Tik een (kleine letter) a ('append') om toe te voegen ACHTER de cursor.
+
+ 4. Vul het woord aan zoals in de volgende regel. Druk <ESC> om de
+ invoegmodus te verlaten.
+
+ 5. Ga met e naar het einde van het volgende onvolledige woord en herhaal
+ de stappen 3 en 4.
+
+ ---> Deze regel ste je in staat om te oef in het toevo van tekst.
+ Deze regel stelt je in staat om te oefenen in het toevoegen van tekst.
+
+ OPMERKING: a, i en A openen allemaal dezelfde invoegmodus, het enige
+ verschil is waar tekens worden ingevoegd.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 6.3: VERVANGEN OP EEN ANDERE MANIER
+
+ ** Tik een hoofdletter R om meer dan één teken te vervangen. **
+
+ 1. Ga naar de eerste regel beneden met --->. Ga met de cursor naar het
+ begin van de eerste "xxx" .
+
+ 2. Tik nu R en daarna het getal eronder in de tweede regel, zodat xxx
+ wordt vervangen.
+
+ 3. Druk <ESC> om de vervangmodus te verlaten. Je ziet dat de rest van de
+ regel ongewijzigd blijft.
+
+ 4. Herhaal de stappen om de overgebleven xxx te vervangen.
+
+ ---> Optellen van 123 en xxx geeft je xxx.
+ ---> Optellen van 123 en 456 geeft je 579.
+
+ OPMERKING: Vervangmodus lijkt op invoegmodus, maar elk teken dat je tikt,
+ vervangt een bestaand teken.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 6.4: TEKST KOPIËREN EN PLAKKEN
+
+ ** Gebruik y om tekst te kopiëren en p om te plakken. **
+
+ 1. Ga naar de regel beneden met ---> en zet de cursor achter "a)".
+
+ 2. Zet zichtbare modus aan met v en zet de cursor juist voor "eerste".
+
+ 3. Tik y ('yank') om de opgelichte tekst ("dit is het") te kopiëren.
+
+ 4. Ga met j$ met de cursor naar het einde van de volgende regel.
+
+ 5. Plak de gekopieerde tekst met p en tik a tweede <ESC>.
+
+ 6. Selecteer in zichtbare modus "onderdeel", kopieer het met y en
+ ga met j$ naar het einde van de tweede regel. Plak de tekst daar
+ met p .
+
+ ---> a) dit is het eerste onderdeel
+ b)
+
+ OPMERKING: Je kan y ook als operator gebruiken; yw kopieert een woord,
+ yy een hele regel.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 6.5: OPTIES GEBRUIKEN
+
+ ** Gebruik een optie voor al dan niet hoofdlettergevoelig zoeken. **
+
+ 1. Zoek naar 'hoofdlettergevoelig' met /hoofdlettergevoelig <ENTER>
+ Herhaal het zoeken enkele keren door n te tikken.
+
+ 2. Schakel de optie 'ic' ('ignore case', niet-hoofdlettergevoelig) in
+ met :set ic
+
+ 3. Zoek met n opnieuw naar 'hoofdlettergevoelig'. Je ziet dat
+ Hoofdlettergevoelig en HOOFDLETTERGEVOELIG nu ook gevonden worden.
+
+ 4. Schakel de opties 'hlsearch' (treffers oplichten) en 'incsearch' (toon
+ gedeeltelijke treffers bij intikken) in met :set hls is
+
+ 5. Tik weer /hoofdlettergevoelig <ENTER> en kijk wat er gebeurt.
+
+ 6. Schakel 'hoofdlettergevoelig' weer in met :set noic
+
+ OPMERKING: Schakel het oplichten van treffers uit met :nohlsearch
+
+ OPMERKING: Om bij een enkel zoek-commando de hoofdlettergevoeligheid om
+ te draaien kan \c worden gebruikt na de zoekterm:
+ /hoofdlettergevoelig\c <ENTER>.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ SAMENVATTING Les 6
+
+ 1. Tik o om een regel te openen ONDER de cursor en invoegmodus te starten.
+ Tik O om een regel te openen BOVEN de cursor.
+
+ 2. Tik a om tekst toe te voegen NA de cursor.
+ Tik A om tekst toe te voegen aan het einde van de regel.
+
+ 3. Het commando e beweegt de cursor naar het einde van een woord.
+
+ 4. De operator y yankt (kopieert) tekst, p zet het terug (plakt).
+
+ 5. Met hoofdletter R wordt de vervangmodus geopend, met <ESC> afgesloten.
+
+ 6. Met :set xxx wordt optie 'xxx' ingeschakeld. Opties zijn bijvoorbeeld:
+ ic ignorecase geen verschil hoofdletters/kleine letters bij zoeken
+ is incsearch toon gedeeltelijke treffers tijdens intikken zoekterm
+ hls hlsearch laat alle treffers oplichten
+ Je kan zowel de lange als de korte naam van een optie gebruiken.
+
+ 7. Zet 'no' voor de naam om een optie uit te schakelen: :set noic
+ schakelt 'ic' uit.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 7.1: HULP INROEPEN
+
+ ** Het gebruik van ingebouwde hulp. **
+
+ Vim heeft een uitgebreid ingebouwd hulpsysteem. Probeer, om te beginnen,
+ één van deze drie:
+ - druk de <HELP> toets (als je die hebt)
+ - druk de <F1> toets (als je die hebt)
+ - tik :help <ENTER>
+
+ Lees de tekst in het help-venster om te leren hoe 'help' werkt.
+ Tik CTRL-W CTRL-W om van het ene venster naar het andere te gaan.
+ Met :q <ENTER> wordt het help-venster gesloten.
+
+ Je kan hulp vinden over nagenoeg elk onderwerp door een argument aan het
+ commando :help toe te voegen. Probeer deze (en vergeet <ENTER> niet):
+ :help w
+ :help c_CTRL-D
+ :help insert-index
+ :help user-manual
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 7.2: SCHRIJF EEN CONFIGURATIEBESTAND
+
+ ** Mogelijkheden van Vim uitbreiden. **
+
+ Vim kent veel meer mogelijkheden dan Vi, maar de meeste zijn standaard
+ uitgeschakeld. Om meer functies te gebruiken moet je een 'vimrc'-bestand
+ schrijven.
+
+ 1. Bewerk het bestand 'vimrc'. Hoe dat moet hangt af van je systeem:
+ :e ~/.vimrc voor Unix
+ :e $VIM/_vimrc voor MS-Windows
+
+ 2. Lees de inhoud van het voorbeeld-bestand:
+ :r $VIMRUNTIME/vimrc_example.vim
+
+ 3. Sla het bestand op met :w
+
+ De volgende keer dat je Vim start wordt 'syntaxiskleuring' gebruiken.
+ Je kan al je voorkeursinstellingen toevoegen aan dit 'vimrc'-bestand.
+ Tik :help vimrc-intro voor meer informatie.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Les 7.3: AANVULLEN
+
+ ** Aanvullen van de 'command line' met CTRL-D en <TAB>. **
+
+ 1. Zorg dat Vim niet in 'compatible mode' is met :set nocp
+
+ 2. Kijk welke bestanden zich in de map bevinden met :!ls of :!dir
+
+ 3. Tik het begin van een commando: :e
+
+ 4. Met CTRL-D toont Vim een lijst commando's, die met "e" beginnen.
+
+ 5. Druk enkele keren <TAB>. Vim laat aanvullingen zien, zoals ":edit",
+ dat we hier gebruiken.
+
+ 6. Voeg een spatie toe en de eerste letter(s) van een bestaande
+ bestandsnaam: :edit BESTAND
+
+ 7. Druk <TAB>. Vim vult de naam aan (als hij uniek is).
+
+ OPMERKING: Aanvullen werkt bij tal van commando's. Probeer gewoon CTRL-D
+ en <TAB>. Het is bijzonder nuttig bij :help .
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ SAMENVATTING Les 7
+
+ 1. Tik :help of druk <F1> of <Help> om een help-venster te openen.
+
+ 2. Tik :help CMD voor hulp over CMD .
+
+ 3. Tik CTRL-W CTRL-W om naar een ander venster te gaan.
+
+ 4. Tik :q om het help-venster te sluiten.
+
+ 5. Maak een bestand met de naam 'vimrc' voor je voorkeursinstellingen.
+
+ 6. Druk CTRL-D tijdens het intikken van een :-commando om mogelijke
+ aanvullingen te zien. Druk <TAB> om aanvullen te gebruiken.
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
+ Hiermee komen de Vim-lessen tot een einde. Ze waren bedoeld om een kort
+ overzicht te geven van de Vim-editor, juist voldoende om de editor
+ redelijk makkelijk te gebruiken. Deze lessen zijn verre van volledig. Vim
+ kent veel meer commando's. Lees hierna de handleiding voor gebruikers:
+ ":help user-manual".
+
+ Voor verdere studie wordt aanbevolen:
+ Vim - Vi Improved - door Steve Oualline
+ Uitgever: New Riders
+ Dit is het eerste boek dat geheel aan Vim is gewijd. Speciaal geschikt
+ voor beginners. Met veel voorbeelden en afbeeldingen.
+ Zie http://iccf-holland.org/click5.html
+
+ Het volgende boek is ouder en gaat meer over Vi dan Vim, maar het wordt
+ toch aanbevolen:
+ Learning the Vi Editor - door Linda Lamb
+ Uitgever: O'Reilly & Associates Inc.
+ Het is een goed boek om nagenoeg alles te weten te komen dat je met Vi
+ zou willen doen. De zesde en vooral de nieuwe zevende druk (onder de
+ titel Learning the Vi and Vim Editors door Arnold Robbins, Elbert Hannah
+ & Linda Lamb) bevat ook informatie over Vim.
+
+ Deze lessen zijn geschreven door Michael C. Pierce en Robert K. Ware,
+ Colorado School of Mines met gebruikmaking van ideeën van Charles Smith
+ van de Colorado State University. E-mail: bware@mines.colorado.edu.
+
+ Aangepast voor Vim door Bram Moolenaar.
+
+ Nederlandse vertaling door Rob Bishoff, april 2012
+ e-mail: rob.bishoff@hccnet.nl)
+
+~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~